TÜRK TİCARET HUKUKU-4

TİCARET SİCİLİ 


    Ticaret sicili bir deftere verilen isim olmaktan öte ticari işletme ile ilgili bazı konu veya hususiyetlerin alenileşmesine yahut bazı hakların kazanılmasında işlev gören, belirli iş ve işlemlerin kaydedildiği resmi nitelikte ve herkese açık bir sicildir.


          TİCARET SİCİLİ TEŞKİLATI 

    Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nın gözetiminde olmak üzere sicil işletmeleri ticaret ve sanayi veya ticaret odaları bünyesinde kurulacak ticaret sicil memurlukları tarafından gerçekleştirir.Ticaret ve sanayi odası veya ticaret odası bulunan yerlerde bir ticaret sicili memurluğu kurulur.

         TİCARET SİCİLİNİN ALENİLİĞİ 

    Ticaret sicili alenidir, herkese açıktır. TTK md. 35, f.2' ye göre, herkes ticaret sicilinin içeriğini ve orada saklanan bütün senet ve belgeleri inceleyebileceği gibi bunların tasdikli suretlerini de isteyebilir.

          TİCARET SİCİLİNE KAYDI GEREKEN HUSUSLAR 

     Ticaret hukuku sistemimizde ticari işletme veya tacirle ilgili bütün hususlar kendiliğinden zorunlu olarak ticaret siciline kaydedilmemekte; hangilerinin kaydedileceği tek tek ve ayrıca kanunda gösterilmektedir. Buna göre de, işletme veya tacirle ilgili bir konunun ticaret siciline kaydedilmesi bunun TTK veya TSY tarafından açık bir hükümle istenmesine bağlıdır. Eğer  bu vasıflar ortada yoksa işletme veya tacirle ilgili her vakanın sicile kaydına gerek ve ihtiyaç yoktur. Kaydedilse bile sicilin sağladığı imkanlardan yararlanamaz.

          TİCARET SİCİLİNDEKİ İŞLEMLER

•  Tescil , bir vakanın sicile geçirilmesidir.
•   Değişiklik, tescil edilmiş bir vakanın değişiklikten  dolayı sicildeki kayıtların değiştirilmesidir.
• Silinme, tescil edilmiş bir olgunun ortadan kalmasıdır.
• Geçici tescil çözümü, bir mahkeme kararına bağlı bulunan veya müdür tarafında kesin olarak tescilinde duraksanan olguların ilgililerin isteği üzerine geçici olarak sicile geçirilmesidir. 

NOT : Ticaret sicili işlemleri MERNİS adı verilen ve Merkezi Sicil Kayıt Sistemi üzerinden elektronik ortamda tutulur. Bu merkezi kayıt sisteminde sicil esas defteri, gelen evrak defteri, giden evrak defteri, ihtar ve ceza defteri ile Bakanlığın gerekli gördüğü veya göreceği tüm defterler yer alır.

NOT : Tescil işleminin dayandığı dilekçe, beyanname ve tüm senet, belgeler ile ilanları içeren gazeteler de sicil dairesinde  saklanırlar. 

        

         SİCİLDE İŞLEMLERİN YAPILIŞI

     Tescil işlemi kural olarak ilgilinin istemi üzerine yapılır. Açık hüküm bulunması halinde sicil memurunun resen ve ilgili makamın bildirmesi üzerine tescil de yapılabilir.

1. İstem Üzerine İşlem ; İstisna olarak sicil memuru tarafından re'sen tescil veya ilgili makamın bildirmesi üzerine tescil istisnadır.
2. Re'sen İşlem ve İşleme Davet ; Bu da istisnadır ve TTK veya TSY' de belirtilen hususlar varsa re'sen yapılır.
3. İlgili Makamın Bildirmesi Üzerine ; İstisnai hallere mahsustur ve TTK veya TSY'de hükmün bulunması gerekir.

  

       SİCİL MEMURUNUN İNCELEME GÖREVİ 

     TTK md. 34 uyarınca sicil memuru kendisine tescil başvurularını kanuna, gerçeğe ve kamu düzenine uygunluk bakımından incelemek zorundadır. Sicil memuru inceleme üzerine tescil isteminin kabulü veya reddine yahut geçici tescile karar verir. 

       SİCİL MEMURUNUN KARARINA KARŞI YARGI YOLU 

     Ticaret sicili memurunun inceleme neticesinde vereceği kararlar nihai(kesin) değildir. TTK md. 34'ya göre ilgililer yönelttikleri tescil, tadil veya terkin istemleri üzerine sicil memurluğunca verilecek kararlara karşı, kararın tebliğinden itibaren sekiz gün içinde sicilin bulunduğu yerde ticari davalara bakmakla görevli asliye ticaret mahkemesine bir dilekçe ile itiraz edebilirler.

       GEÇİCİ KAYIT( GEÇİCİ TESCİL)

     Halli bir mahkeme hükmüne bağlı bulunan veya sicil memuru tarafından kesin olarak tescilinde tereddüt edilen hususlar ilgilinin istemi üzerine geçici olarak tescil edilir. Fakat ilgililer üç ay içinde mahkemeye başvurduklarını yada aralarında anlaştıklarını ispat etmezler geçici tescil re'sen silinir. 

Geçici tescil kural olarak üç ay geçerlidir. Dava üç aylık süre dolmadan sulh veya feragat gibi nedenlerle ya da kendiliğinden biter ve karar kesinleşirse sonuca göre ya geçici kayıt tamamen silinir ya da  kesin kayıta(tescile) dönüştürülür.

      SİCİL İŞLEMLERİNİN İLANI 

    Ankara'da yayımlanmakta olan Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ile yapılır. Gönderilen ilanlar en az 10 gün içinde yayımlanmaktadır. 

     TİCARET SİCİLİNE TESCİL ve İLANIN ETKİSİ

   Ticaret Sicili kayıtları, TTSG' de ilan edilen günden itibaren, ilan aynı nüshada yayımlanmamışsa son kısmının yayınlandığı günü takip eden iş gününden itibaren hüküm ifade eder. 

   Ticaret Sicilinde tescil sicil kayıtlarının konusuna tesiri bakımından iki türlü etkiye sahiptir. Tescil sadece bir hakkın veya bir hukuki durumun doğmuş olduğunu bildirmek ya da bir hakkın, belli bir hukuki durumun ortaya çıkması için yapılır. İlk halde tescil bildirici, ikinci halde ise kurucu etkiye sahiptir. 

1. BİLDİRİCİ ETKİ - KURUCU ETKİ  : Ticaret siciline tescil kural olarak bildirici etkiye sahiptir. Ancak ticaret siciline yapılan tescil istisnai hallerde kurucu etkiye de sahip olabilir;        •Ticaret şirketlerinin tescil işlemi ile tüzel kişilik kazanması, Şirketlerin birleşmesi, bölünmesi ve tür değiştirmesi, tescille birlikte geçerlilik kazanır, Anonim şirketlerde kuruluştan sonra devralma sözleşmesinin geçerliliği tescil edilmesine bağlanmıştır, Anonim şirket ana sözleşmesini değiştiren genel kurul kararları tescille birlikte geçerlilik kazanır, Unvan ve işletme adının Kanunu da yer alan özel düzenlemelerle korunması bunların tescil edilmesine bağlıdır. 
2. OLUMLU ETKİ - OLUMSUZ ETKİ : Olumlu etki, tescili veya hem tescili hem de ilanı gereken bir husus tescil ve ilan edilmişse üçüncü şahıslar kanunen sicile kaydedilmesi gereken bir husus sicile kayıt ve buna bağlı olarak ilan edilmişse, üçüncü şahıslar bu kayıtları bilmediklerini iddia edemezler. Örneğin ticari mümessilin vekilinin geri alınması tescil ve ilan edilmemişse üçüncü şahısların temsil yetkisinin geri alındığını bilmediklerine dair iddiaları itibar bulmaz. Buna sicilin müspet yani olumlu etkisi denmektedir . Sicilin olumlu etkisi tescili ve ilanı zorunlu olan konular hakkındadır. İlgililer yasal olarak tescil ve ilana tabi olmayan bir olay veya işlemi tescil ve ilan ettirerek ticaret sicilinin olumlu tesirinden yararlanamaz. Olumsuz etkiyse tescili lazım olan hallerde tescil edilmem,ş veya tescil edilip de ilanı gereken hallerde ilan edilmemiş olan bir husus ancak bunu bildikleri ispat edilmek şartıyla üçüncü şahıslara karşı ileri sürülebilir. Üçüncü kişilerin bilmesi ve bilmesi gerektiği hallerde, tescil edilmesi gereken ancak  edilmeyen hususun üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesi olanaklı hale gelmiştir. Buna sicilin olumsuz etkisi adı verilmektedir. 

                         TİCARET SİCİLİNE GÜVEN ve SİCİLİN TUTULMASINDAN                                                                                      DOĞAN SORUMLULUK 

1.  Sicile Güven İlkesinin Güvensizliği ; Ticaret sicili bir ilişkinin varlığı veya yokluğu hakkında hukuki değil sadece fiili bir karine oluşturduğu için sicildeki kayıtlara güvenerek bir işlem yapan üçüncü şahıs bu kayıtlara konu teşkil eden olay veya ilişki geçerli olmak koşuluyla hak kazanabilir. Gerçeğe aykırı tescile yaptıran şahıs kötüniyetle ise, cezai müeyyidelere tabi olmaktan başka tescilden dolayı zarar görenlerin zararını  da tazmin  etmek zorundadır. 
2. Sicilin Tutulmasından Doğan Sorumluluk ve Cezai Müeyyideler ; Tescil ve kayıt için kötüniyetle gerçeğe aykırı beyanda bulunan ilgili gereğe aykırı tescilden dolayı zarar görenlerin zararını gidermekle yükümlüdür. Kayıtların kanun hükümlerine ( TTK md. 32 ) uymadığını öğrendikleri halde düzeltilmesini istemeyenler ve tescil   olunan bir hususun değişmesi, sona ermesi veya kaldırılması dolayısıyla, kaydın değiştirilmesini veya silinmesini istemeye ya da yeniden tescili gereken bir hususu tescil ettirmeye zorunlu olup da bunu yapmayanlar, bu kusurları nedeniyle üçüncü kişilerin uğradıkları zararları tazmin ile yükümlüdür. Bu sayılanlar hukuki müeyyideler idi ve şimdide cezai müeyyideleri çalışalım. Ticaret sicil memurunun tescile davetine verilen müddet içinde uymayarak tescil isteminde bulunmayan veya tescilden  kaçınma sebeplerini bildirmeyen kimse mahallin en büyük mülki amiri tarafından para cezasına mahkum edilir. Tescil ve kayıt için bilerek gerçeğe aykırı beyanda bulunanlar, İki bin Türk lirası para cezasıyla cezalandırılır. Devletin, sanayi ve ticaret odaları ile ticaret sicil memurunun sorumluluğu hakkında şunlar belirlenebilir: Ticaret sicilinin tutulmasından doğan bütün zararlardan Devlet ve ilgili oda müteselsilen sorumludur. Devlet ve sicil görevlilerini atamaya yetkili kurum zararın doğmasında kusuru bulunanlara rücu eder.